Văn học dân gian, với vai trò là nguồn cội của văn hóa Việt Nam, đã đóng góp vô cùng quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc. Từ những câu chuyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích đến những bài ca dao, tục ngữ, vè, văn học dân gian đã không chỉ phản ánh đời sống vật chất và tinh thần của người Việt qua các thế hệ, mà còn là phương tiện giáo dục, truyền đạt những giá trị đạo đức, nhân văn và thẩm mỹ sâu sắc.

1. Văn học dân gian - Nơi lưu giữ và truyền tải lịch sử, văn hóa:

Văn học dân gian là kho tàng lịch sử sống động, ghi lại những dấu ấn của quá khứ, từ những câu chuyện về nguồn gốc dân tộc, những cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, đến những phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội... Qua đó, thế hệ sau có thể hiểu rõ hơn về cội nguồn, về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Ví dụ, các truyền thuyết như "Con Rồng cháu Tiên", "Thánh Gióng" không chỉ là những câu chuyện ly kỳ mà còn là biểu tượng của tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và ý chí quật cường của người Việt.

2. Văn học dân gian - Phương tiện giáo dục đạo đức, nhân cách:

Văn học dân gian chứa đựng những bài học đạo đức, nhân văn sâu sắc, giúp con người nhận thức được những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Những câu chuyện cổ tích như "Tấm Cám", "Sọ Dừa" không chỉ mang đến những giây phút giải trí mà còn dạy cho con người về lòng nhân ái, sự công bằng, lẽ phải và tinh thần vượt khó. Ca dao, tục ngữ là những bài học kinh nghiệm quý báu về cách ứng xử, về đạo lý làm người, về tình yêu quê hương đất nước...

3. Văn học dân gian - Nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật:

Văn học dân gian là nguồn cảm hứng vô tận cho các loại hình nghệ thuật khác như âm nhạc, hội họa, sân khấu... Những câu chuyện, hình tượng, ngôn ngữ trong văn học dân gian đã được các nghệ sĩ khai thác và sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Ví dụ, các làn điệu dân ca, các vở chèo, tuồng... đều có nguồn gốc từ văn học dân gian.

4. Văn học dân gian - Cầu nối giữa quá khứ và hiện tại:

Trong xã hội hiện đại, văn học dân gian vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc kết nối thế hệ trẻ với truyền thống văn hóa của dân tộc. Việc tìm hiểu và trân trọng văn học dân gian giúp các em hiểu rõ hơn về cội nguồn, về những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, từ đó bồi đắp lòng tự hào và ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ số, văn học dân gian đang đối mặt với nhiều thách thức. Việc truyền tải và bảo tồn văn học dân gian đòi hỏi sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Cần có những biện pháp thiết thực để giới thiệu và quảng bá văn học dân gian đến với thế hệ trẻ, đồng thời khuyến khích các nghệ sĩ khai thác và sáng tạo những tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian.